Ngay cả trước khi xảy ra đại dịch, các MSME đã chuyển đổi từ mô hình kinh doanh tương tự sang kỹ thuật số, sử dụng các chiến lược, thông lệ kinh doanh số và nền tảng trực tuyến. Các thành phần không thể thiếu khi “số hóa” bao gồm hiện diện mạnh mẽ trên mạng, được thúc đẩy thông qua mạng xã hội và trang web của công ty, một nền tảng thương mại điện tử để tạo điều kiện mua bán hàng hóa và dịch vụ, cũng như các hệ thống trực tuyến để tiến hành hoạt động kinh doanh, ví dụ như nguồn nhân lực. Đến nay, do cuộc khủng hoảng COVID-19, các chiến lược kinh doanh số đã trở thành một yêu cầu để các MSME tiếp tục tồn tại.
Trong khi cân nhắc các kênh để nâng cao năng lực số, điều vô cùng quan trọng là phải xét đến khả năng truy cập internet, thiết bị, công nghệ và phần mềm. Những chênh lệch về khả năng tiếp cận cơ sở hạ tầng kỹ thuật số sẽ tác động đáng kể đến năng lực của MSME trong việc mở rộng sang các thị trường số trực tuyến và tiềm năng thành công của họ.
Câu hỏi định hướng:
Chính phủ có thể hỗ trợ các MSME chuyển đổi số như thế nào?
Các MSME cần gì để số hóa và họ sẽ có những lợi ích nào khi số hóa mô hình?
Truy cập internet và rộng hơn cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) là một thành phần vô cùng quan trọng, giúp xây dựng năng lực cho MSME và khai phá tiềm năng của họ hơn nữa. Cơ sở hạ tầng ICT đáng tin cậy là một nền tảng thiết yếu để MSME đổi mới và mở rộng thị trường, đồng thời khả năng truy cập internet ổn định có thể là một nhân tố quyết định khả năng mở rộng sang kinh tế số của MSME.
Cơ sở hạ tầng ICT là thiết bị, phần mềm và các hệ thống cần thiết để tạo điều kiện thực hiện các quy trình kinh doanh số. Trong đó có thể bao gồm:
Truy cập internet
Phần cứng, bao gồm cả máy tính cá nhân
Phần mềm tại nơi làm việc
Các nền tảng thương mại điện tử
Cơ sở hạ tầng ICT mạnh mẽ là yếu tố vô cùng quan trọng để các MSME chuyển đổi số thành công và để những người kinh doanh tham gia kinh tế số. Partnership khuyến nghị các nền kinh tế APEC đầu tư vào cơ sở hạ tầng ICT để hỗ trợ các MSME tiếp cận được các tài nguyên trực tuyến và công cụ kinh doanh số.
Dữ liệu khảo sát toàn quốc của Partnership cho thấy ít nhất một phần năm người kinh doanh được khảo sát tại mỗi nền kinh tế gặp vấn đề với cơ sở hạ tầng ICT và kỹ thuật. Trong đó, con số cao nhất quan sát được là ở Philippines, với 34 phần trăm người kinh doanh được khảo sát tại Philippines cho biết kết nối internet là một trong những vấn đề đối với hoạt động kinh doanh của họ. Trong khi đó, tỷ lệ này là 27 phần trăm ở Indonesia, 23 phần trăm ở Việt Nam và 22 phần trăm ở Peru.
Dữ liệu này cho thấy một số lượng lớn người kinh doanh tại mỗi nền kinh tế trong khu vực APEC đều gặp phải vấn đề truy cập internet và cơ sở hạ tầng ICT thỏa đáng. Một điều thiết yếu là các nhà lập chính sách và nhân tố doanh nghiệp đều phải đảm bảo tất cả những người kinh doanh và MSME đều có khả năng truy cập internet.
Tuy nhiên, ngoài cơ sở hạ tầng kỹ thuật, các công cụ kỹ thuật số và hiểu biết về những tài nguyên này đều có vai trò quan trọng cho các MSME tận dụng để thành công trong kinh tế số.
Dữ liệu từ khảo sát toàn quốc của Partnership cho thấy những thông tin vô cùng quan trọng về các kiểu mẫu sử dụng mạng xã hội và trang web hiện có của các MSME và người kinh doanh. Một điều thiết yếu là các chính phủ và cơ quan có liên quan khác sử dụng dữ liệu tương tự để đóng góp ý kiến cho các chính sách và chương trình số hóa mô hình.
Theo dữ liệu khảo sát toàn quốc của Partnership, tỷ lệ sử dụng mạng xã hội cao nhất là ở Peru, với gần ba phần tư những người kinh doanh được khảo sát cho biết họ đã sử dụng ít nhất một ứng dụng mạng xã hội cho MSME của mình.
Facebook là nền tảng mạng xã hội phổ biến nhất mà các MSME được khảo sát tại Peru, Philippines và Vietnam sử dụng. Trong khi đó, tại Indonesia, WhatsApp là nền tảng được ưa chuộng hơn trong các MSME (được gộp vào hạng mục “khác” trong biểu đồ bên dưới).
Phần lớn những người kinh doanh cho biết họ sử dụng mạng xã hội để tiếp thị. Một số nguyên nhân khác được nhiều người nhắc đến bao gồm xây dựng mạng lưới quan hệ, phổ biến thông tin về công ty và sử dụng mạng xã hội để tiến hành thương mại điện tử.
Chỉ một số ít người dùng cho biết họ sử dụng các nền tảng mạng xã hội để tiến hành thương mại điện tử. Kết quả này đặt ra mối quan tâm về việc thực hiện thương mại điện tử và các nền tảng kỹ thuật số khác trong đại dịch COVID-19. Điều thú vị là tại Peru, nơi số liệu này cao hơn một chút (46 phần trăm), thương mại điện tử được thực hiện chủ yếu trên Facebook.
Partnership khuyến nghị rằng các cơ quan chính phủ và doanh nghiệp có liên quan nên tạo cơ hội nâng cao năng lực trong thương mại điện tử và mạng xã hội, cũng như quảng bá về những lợi ích khi tiến hành kinh doanh trực tuyến.
Các trang web là một thành phần quan trọng khác trong chiến lược kỹ thuật số của các doanh nghiệp, qua đó có thể tạo một địa điểm tập trung thông tin về doanh nghiệp. Ngược lại với mạng xã hội, những người trả lời khảo sát có mức sử dụng các trang web thấp. Mặc dù những kết quả này có thể đã thay đổi kể từ thời điểm tiến hành khảo sát tại mỗi quốc gia nhưng kết luận này cho thấy phần lớn các MSME không sử dụng trang web.
Đối với một số người trả lời có sử dụng trang web, lý do được nhiều người nhắc đến là có trang web để cung cấp thông tin liên hệ của công ty cho khách hàng. Kết quả này cho thấy các MSME có thể hưởng lợi từ các cơ hội nâng cao năng lực hoặc các cơ hội khác mà hướng dẫn họ cách sử dụng hiệu quả cả trang web và mạng xã hội để tiến hành thương mại điện tử và các lĩnh vực kinh doanh khác.
Nghiên cứu của chúng tôi nhấn mạnh rằng những người kinh doanh có thể bắt đầu từ các nền tảng đơn giản, ít tốn kém hơn như các trang web bán hàng trực tuyến, sau đó áp dụng các nền tảng phức tạp hơn như trang web riêng của họ khi đã nâng cao năng lực.
Hơn nữa, điều quan trọng cần lưu ý là các MSME có năng lực sử dụng mạng xã hội khác nhau để tiếp thị và cho các mục đích khác. Mặc dù các tài khoản mạng xã hội không mất phí nhưng quảng cáo trực tuyến có thể nhanh chóng trở nên tốn kém đối với các doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt là những doanh nghiệp mới thành lập và hoạt động ở thị trường ngách. Ví dụ: các quảng cáo trực tuyến có thể tốn 5$ một ngày và nếu sản phẩm hoặc dịch vụ của doanh nghiệp không phổ biến thì sẽ khó cạnh tranh hiệu quả với các công ty lớn hơn có sản phẩm hoặc dịch vụ tương tự.
Các MSME sẽ cần tìm hiểu và điều chỉnh cho thích nghi để tiến hành các hoạt động kinh doanh truyền thống của họ trong các không gian ảo. Dữ liệu của chúng tôi chứng minh rằng việc sử dụng mạng xã hội và trang web trong các chiến lược kỹ thuật số của MSME có thể được tối ưu hóa cho phương thức kinh doanh ‘bình thường mới’ trong thời gian diễn ra đại dịch. Điều vô cùng quan trọng là những người kinh doanh và các MSME được hỗ trợ và đào tạo theo nhu cầu của họ để xây dựng năng lực về các chiến lược kinh doanh số.
Một cách hiệu quả để cung cấp các tài nguyên và cơ hội nâng cao năng lực cho MSME về các công cụ kinh doanh số là thông qua tư cách hội viên trong các hiệp hội doanh nghiệp. Các hiệp hội này có thể cung cấp thông tin và hỗ trợ để giúp MSME thực hiện bán hàng trực tuyến và áp dụng các chiến lược kinh doanh số mà họ có thể thực hiện được, với thị trường mục tiêu, sản phẩm hoặc dịch vụ, cơ sở người tiêu dùng và mức doanh thu hiện tại của họ.
Ví dụ: các hiệp hội doanh nghiệp có thể cung cấp thông tin trên các nền tảng bán hàng trực tuyến, tại đó các MSME mới có thể bắt đầu tiếp thị và bán sản phẩm của họ qua mạng, đồng thời đào tạo cho các MSME đã thành lập từ lâu về tiếp thị trực tuyến và chạy nền tảng bán hàng trực tuyến. Hơn nữa, nếu một trang web riêng quá tốn kém đối với các MSME thì các tổ chức doanh nghiệp có thể gộp các MSME tương tự để thiết lập một nền tảng bán hàng trực tuyến chung.
Ngoài các câu hỏi về sử dụng mạng xã hội và trang web, các khảo sát toàn quốc của chúng tôi còn thu thập thông tin về sử dụng các ứng dụng trực tuyến để đào tạo và nâng cao năng lực cho doanh nghiệp. Với những hạn chế về các hoạt động trực tiếp, các khóa học trực tuyến có thể được sử dụng hiệu quả để cung cấp tài nguyên và tiến hành giáo dục cho các MSME trong nhiều lĩnh vực như tài chính. Thêm vào đó, việc triển khai các khóa học trực tuyến có thể giúp các MSME tiếp cận được các tài nguyên và dịch vụ hỗ trợ, tùy thuộc vào việc họ có khả năng truy cập internet và cơ sở hạ tầng ICT đầy đủ hay không.
Tương tự với việc sử dụng mạng xã hội và trang web, loại thông tin này sẽ giúp các cơ quan chính phủ và doanh nghiệp có được thông tin đầu vào về tình hình sử dụng hiện tại của các sáng kiến nâng cao năng lực kỹ thuật số và từ đó là cách đặt mục tiêu cho các chương trình để số hóa mô hình MSME.
Nói chung, những người kinh doanh được khảo sát đã cho thấy mức độ sử dụng các ứng dụng tìm hiểu và nâng cao năng lực trực tuyến ở mức thấp. Đáng lưu ý là số liệu này cao hơn một chút tại Philippines và Peru.
Tuổi tác của người kinh doanh có vẻ là một yếu tố quan trọng quyết định kiểu mẫu sử dụng các ứng dụng trực tuyến. Dữ liệu khảo sát toàn quốc của chúng tôi cho thấy nói chung, số người trả lời dưới 35 tuổi cho biết họ sử dụng những ứng dụng này cao hơn so với những người trả lời lớn tuổi hơn. Kết quả này cho thấy rằng các sáng kiến giúp nâng cao khả năng tiếp cận các khóa học trực tuyến cũng phải cân nhắc đến hiểu biết về kỹ thuật mà những người kinh doanh có và cần để truy cập các nền tảng trực tuyến.
Về những chủ đề được khai thác trên các ứng dụng học tập trực tuyến, phần lớn người trả lời tại Indonesia và Philippines cho biết họ sử dụng những ứng dụng này để tìm hiểu về tiếp thị. Tại Peru, phần lớn người trả lời cho biết họ đã sử dụng những nền tảng này để tìm hiểu về phát triển phần mềm.
Nói chung, mặc dù chỉ có một phần nhỏ những người trả lời khảo sát có sử dụng các ứng dụng học tập trực tuyến nhưng phần lớn người dùng đều cho biết điều đó có tác động tích cực đến các thông lệ kinh doanh của họ. Kết quả này chứng minh rằng các MSME có nhiều khả năng thu được lợi ích từ các khóa học trực tuyến, nếu họ có tài nguyên tài chính và kỹ thuật số để tiếp cận những cơ hội đó.
Ví dụ: nghiên cứu của chúng tôi tại Peru chỉ rõ rằng những người kinh doanh có thể được khuyến khích hơn nữa để có được trải nghiệm quốc tế thông qua các khóa học trực tuyến giúp họ mở rộng phạm vi tiếp cận thị trường và các yêu cầu xuất khẩu.
Partnership khuyến nghị các chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp trong khu vực APEC giúp các tài nguyên trong nhiều lĩnh vực xây dựng năng lực MSME trở nên dễ tiếp cận hơn qua các khóa học trực tuyến, đồng thời nâng cao nhận thức của người kinh doanh về những tài nguyên miễn phí hoặc chi phí thấp này.
Ngoài ra, việc chấp nhận và sử dụng các phương pháp kỹ thuật số mới không chỉ yêu cầu nâng cao năng lực kỹ thuật số, gồm kỹ năng và năng lực, mà còn phải hiểu được các rủi ro tiềm tàng. Ban Hỗ Trợ Chính Sách APEC và các tổ chức khác đã chỉ ra một số lĩnh vực khó khăn tiềm tàng xoay quanh số hóa mô hình, bao gồm:
Các quy tắc và quy định mới sẽ xuất hiện xoay quanh dữ liệu và quyền riêng tư.
Các rủi ro bị tấn công mạng và vi phạm an ninh mạng đối với thông tin cá nhân.
Thông tin sai và lừa đảo kỹ thuật số, đặc biệt là xoay quanh thương mại điện tử.
Tính bất đối xứng của các nền tảng kỹ thuật số và khả năng độc quyền/kiểm soát của các nền tảng kỹ thuật số lớn hơn.
Rủi ro chênh lệch kỹ thuật số khác (ví dụ: các khu vực đô thị và nông thôn) do chênh lệch về cơ sở hạ tầng ICT.
Một điều quan trọng cần cân nhắc về nâng cao năng lực kỹ thuật số là vấn đề các nhà cung cấp dịch vụ và những nhân tố nào chịu trách nhiệm đào tạo kỹ thuật số cho các MSME. Nghiên cứu của chúng tôi đặc biệt nhấn mạnh vai trò của các chính phủ trong việc đảm bảo tính sẵn có và dễ tiếp cận của các tài nguyên và dịch vụ trực tuyến dành cho người kinh doanh thông qua các nền tảng hiện có và nổi tiếng.
Điều vô cùng quan trọng là ngoài những nỗ lực này, các chính phủ cũng phải hợp tác với các nhân tố ở địa phương, bao gồm các hiệp hội doanh nghiệp, tổ chức giáo dục và công ty mạng xã hội để nâng cao nhận thức về các cơ hội nâng cao năng lực kỹ thuật số.
Cụ thể là các chính phủ phải đảm bảo có đủ cơ hội để thu được kiến thức và kỹ năng về tài chính số. Khi các công ty chuyển đổi sang các hệ thống thanh toán kỹ thuật số, tốt nhất là nên đào tạo cho người kinh doanh và MSME về những hệ thống mới này. Đặc biệt là người kinh doanh ở các vùng xa xôi và khu vực nông thôn có thể không có đủ khả năng tiếp cận những hệ thống trực tuyến này hoặc có thể ưu tiên thanh toán bằng tiền mặt hơn. Một số nhóm hoặc cộng đồng nhất định có thể có lý do về văn hóa để giữ tiền mặt thay vì tiền tệ số. Các cơ quan chính phủ và doanh nghiệp cũng phải lưu ý đến các cộng đồng không thể dễ dàng tiếp cận các trung tâm tài chính hay máy rút tiền tự động (ATM).
Cơ sở hạ tầng ICT: Xây dựng và duy trì cơ sở hạ tầng internet mạnh mẽ trong nền kinh tế sẵn có, để đảm bảo tất cả người kinh doanh, bất kể ở địa điểm nào (ví dụ: các doanh nghiệp có trụ sở ở đô thị hay nông thôn) đều có kết nối internet ổn định và phải chăng.
Dữ liệu về sử dụng các công cụ kỹ thuật số: Thu thập dữ liệu về mức độ sử dụng mạng xã hội, các trang web và công cụ kỹ thuật số khác của MSME, hướng tới cung cấp thông tin đầu vào cho các chương trình và chính sách hỗ trợ để số hóa mô hình MSME và đưa các sáng kiến đó hướng tới đáp ứng nhu cầu của họ.
Tài Trợ và Chuyển Đổi Hóa cho SME của APEC trong Nền Kinh Tế Toàn Cầu Hóa: Tuyên bố được đưa ra sau Hội Nghị Bộ Trưởng SME APEC lần thứ 25 vào tháng 9 năm 2019, trong đó những người đại diện khuyến khích các sáng kiến thúc đẩy sáng tạo đổi mới, thúc đẩy số hóa mô hình và cải thiện tài chính và quốc tế hóa của các SME.
Sáng Kiến Toàn Cầu về Số Hóa cho SME của Tổ Chức Hợp Tác Và Phát Triển Kinh Tế (OECD): Sáng kiến nhằm mục đích thúc đẩy chia sẻ kiến thức và tìm hiểu cách cho phép SME khai thác tối đa việc chuyển sang kỹ thuật số.
Chương Trình Làm Việc về Thương Mại Điện Tử và Hiệp Định Thương Mại Điện Tử của của Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á (ASEAN): Hiệp định nhằm mục đích tạo điều kiện cho các giao dịch thương mại điện tử xuyên quốc gia trong khu vực với các quy định về an ninh mạng, bản địa hóa dữ liệu và lưu lượng dữ liệu, bảo vệ dữ liệu cá nhân và người tiêu dùng trực tuyến, cũng như các cơ chế giải quyết tranh chấp.
Chuyển Đổi Số của SME: Báo cáo năm 2021 do OECD công bố về các xu hướng về hiểu biết số trong SME, những thách thức mới đã xuất hiện với số hóa mô hình và các cơ hội, rủi ro và rào cản để các doanh nghiệp áp dụng công nghệ số.
Nghiên cứu về việc MSME Tham Gia Kinh Tế Số tại ASEAN: Một dự án nghiên cứu năm 2019 do ASEAN tiến hành về tiến độ áp dụng công nghệ và công cụ số của các MSME hiện tại và người kinh doanh đã tích hợp số hóa mô hình trong thông lệ kinh doanh của họ như thế nào.
